អក្កោធេន ជនេកោធំ គប្បីឈ្នះមនុស្សក្រោធ ដោយការមិនក្រោធ ។ បើចង់ចិត្តធ្ងន់ ត្រូវបន្ទន់ឥរិយា បើចង់សង្ហា ត្រូវឧស្សា​​​​​​​​​​​​​​​​ហ៍​​ រៀនសូត្រ ។

Saturday 1 September 2012

គ) មូលដ្ឋាននៃការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

    អ្នកនិយមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងរបបគ្រប់គ្រងសាធារណរដ្ឋពុំគ្រាន់តែមានជំនឿ​ ជឿជាក់ថា លទ្ធិនេះ របបគ្រប់គ្រងនេះ ជាឫសកែវនៃសេរីភាពនិងសមភាពប៉ុណ្ណោះ ទេ ក៏ប៉ុន្តែវាជាមធ្យោបាយ ដ៏ល្អបំផុតសម្រាប់គ្រប់គ្រងសង្គមមួយ ដែលពោរពេញទៅ​ ដោយភាពស្មុកស្មាញ ។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបើកអំណាចឲប្រជាពលរដ្ឋ គ្រប់គ្រង សង្គមជាតិរបស់ខ្លួនដោយខ្លួនឯង ។ នៅក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋ ប្រព័ន្ធនយោបាយ គ្រប់គ្រងជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ចាត់ចែងដឹកនាំដោយ ប្រជាពលរដ្ឋ និងដើម្បីស្វែងរកផលប្រយោជន៍ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ។

លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

មុននឹងអធិប្បាយត្រូវតែស្គាល់នូវឫសពាក្យជាមុនសិនពាក្យថា“លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ” មកពី ពាក្យ លទ្ធិ + ប្រជា​ + អធិបតេយ្យ > លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។ បើតាមវចនានុក្រមរបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជោតញ្ញាណោជួន ណាត ពាក្យថា លទ្ធិ មានន័យថា  ការឃើញ, សេចក្តីយល់ឃើញ, សេចក្តីប្រកាន់ជំនឿ, ជំនឿ, ការ ប្រកាន់តាមយោបល់របស់ខ្លួន ឬតាមទម្លាប់, ពិធី,​ បែបបទ, ការនិយម ។ ពាក្យថា​ ប្រជា មានន័យថា ពពួកសត្វ, ពពួកជន, ប្រជាករ ឬប្រជាជន ។ ពាក្យថា អធិបតេយ្យ​ ឬ អធិបតី មានន័យថា អ្នកដែលជាធំ, ជាម្ចាស់លើគេ, ជាប្រមុខ, ជាប្រធាន, ឥស្សរជន, ចៅហ្វាយ, ចាងហ្វាង ។ សរុបមកពាក្យថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមាន ន័យថា​ បែបបទនៃការដឹកនាំប្រទេសដែលមានប្រជារាស្ត្រជាអធិបតី គឺប្រទេស ឬរដ្ឋា ភិបាលដែលមានប្រជាជនជាធំ ក្នុងការរើសតំណាងរាស្ត្ររបស់ខ្លួន ឲជាអ្នកសម្រេច កិច្ចការក្នុងប្រទេស ។

Friday 24 August 2012

របបគ្រប់គ្រងសាធារណរដ្ឋ


        របបគ្រប់គ្រងសាធារណរដ្ឋឬរបបសាធារណៈ ចាប់ផ្តើមមានជីវិតតាំងពីសតវត្យទី៣មុនគ្រឹស្ត សករាជមកម្ល៉េះ។វាទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋមួយបែបដែលលើកតម្កើងអំណាចប្រជាពលរដ្ឋឲ ដល់កំពូលធំលើអ្វីៗទាំងអស់។នៅក្នុងរបបនេះសមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង បឹងបួរ ព្រៃភ្នំ ស្រែចម្ការ ទាំងសម្បត្តិ ធម្មជាតិក្នុងនិងនៅលើដីសុទ្ធតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។

ខ) លក្ខណៈនៃរដ្ឋាភិបាល (ត)

រដ្ឋាភិបាលមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា យោលទៅតាមចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ ភូមិសាស្ត្រទឹកដី វប្បធម៌ ទំនៀមទំលាប់ ប្រពៃណីនិងចំណេះដឹងក្នុងសង្គម ។ តែការបែងចែកដ៏ពិតប្រាកដនោះមានតែពីរ យ៉ាងទេគឺ ១) រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយប្រធានាធិបតេយ្យ ក្នងរបបសាធាណរដ្ឋ និង ២) រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយព្រះមហាក្សត្រ របបរាជានិយម ។ ក្នុងចំណោមរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរប្រភេទនេះ ខ្លះមានទម្រង់ជារដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យ តែខ្លះទៀតមានទម្រង់ជារដ្ឋាផិបាលផ្តាច់ការនិយម ។

Friday 17 August 2012

ជីវ​​​ប្រវ​​​ត្តិពិ​​​ស្តារ​​​​​រ​បស់លោ​​កជំទា​វ​​កិត្តិ​​​ព្រឹទ្ធ​​​បណ្ឌិត​ ​ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន

ជីវប្រវត្តិពិស្តារ
​ ​-​លោកជំទាវ​កិត្តិ​ព្រឹទ្ធ​បណ្ឌិត ប៊ុនរ៉ានី​ហ៊ុនសែន កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​១៥ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៥៤
​ ​- ទីកន្លែង​កំណើត ស្រុក​ក្រូចឆ្មា ខេត្តកំពង់ចាម
​ ​- សាសនា​ ​ ​ ​៖ ព្រះពុទ្ធ
​ ​- សញ្ជាតិ​ ​៖ កម្ពុជា
​- ម្តាយ​ឈ្មោះ ​ ​៖ ប៊ុន សៀងលី​

ជីវប្រវត្តិសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន

សម្តេច ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ហ៊ុនសែន​កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​៥​ខែសីហា​ឆ្នាំ១៩៥២​(​ក្នុង​ ប្រវត្តិរូប​ផ្លូវការ​ថ្ងៃទី៤​ខែមេសា​ឆ្នាំ១៩៥១​)​នៅឃុំ​ព្រាម​កោះស្នា​ ស្រុក ​ស្ទឹងត្រង់​ ខេត្ត កំពង់ចាម​ប្រទេសកម្ពុជា​។​ក្រោយ​ពី​សម្តេច​បាន​បញ្ចប់​បឋមសិក្សានៅឯ​ស្រុក​កំណើត​នៅឆ្នាំ​១៩៦៥​សម្តេចបាន​មករស់នៅ​រាជធានី

នៅ​ឆ្នាំ១៩៧០​ប្រទេសកម្ពុជា​បាន​ធ្លាក់ចូល ​ក្នុង​ភ្លើង​សង្គ្រាម។​ដើម្បី​ឆ្លើយតប​ទៅនឹង​ការអំពាវនាវ​ពី សម្តេច​នរោត្តម​សីហនុ​ឲ្យប្រជាជនកម្ពុជា​ចូលរួម​ក្នុង​ចលនា​ប្រឆាំង​នឹង​ ពួកចក្រពត្តិនិយម​ក្នុង​អាយុ១៨ឆ្នាំ​សម្តេច​ហ៊ុន សែន​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​ចលនា​តស៊ូនេះ។

ជីវប្រវត្តិ​របស់​សម្ដេច​អគ្គ​មហា​ពញា​ចក្រី​ ហេង ​សំរិន

នាម-គោត្តនាម ហេង សំរិន​
​គោរម្យងារ សម្ដេច​អគ្គ​មហា​ពញា​ចក្រី​
​ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើត ២៥ ឧសភា ១៩៣៤

​ទីកន្លែង​កំណើត ខេត្តព្រៃវែង​
​ភរិយា លោកជំទាវ សៅ ទី

​ឋានៈ ប្រធានរដ្ឋសភា​
​ពី​ឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ បច្ចុប្បន្ន

(អតីត ប្រមុខរដ្ឋ (​ប្រធាន​ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋ​)
​ពី​ឆ្នាំ ២៧ មិថុនា ១៩៨១ ដល់ ០៦ មេសា ១៩៩២)

ជីវប្រវត្តិ​របស់​សម្ដេច​អគ្គ​មហា​ធម្ម​ពោធិ​សាល ជា ស៊ីម

នាម-គោត្តនាម​ ជា ស៊ីម​
​គោរម្យងារ សម្ដេច​អគ្គ​មហា​ធម្ម​ពោធិ​សាល​
ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើត ១៥ វិច្ឆិកា ១៩៣២

​ទីកន្លែង​កំណើត ស្រុក​រមាសហែក​, ខេត្តស្វាយរៀង​
ភរិយា ​លោកជំទាវ ញ៉ែម សឿន
​ឋានៈ ប្រធានព្រឹទ្ធសភា​
ពី​ឆ្នាំ ១៩៩៩ ដល់ បច្ចុប្បន្ន​

(អតីត ប្រធានរដ្ឋសភា
​ពី​ឆ្នាំ ១៩៨១ ដល់ ១៩៩៨)

 

ជី​វប្រវត្តិ​​វិ​​របុរស​​​​ជាតិ​សឹង្ហ​​​​បុរី លី ក្វាន់​យូ

​ ​ សេចក្តីផ្តើម ៖ លោកអ្នក​ប្រហែលជា​ធ្លាប់​លឺ​យ៉ាងហោចណាស់​ម្ដង នូវ​ឈ្មោះ​របស់​លី ក្វាន់​យូ (​ដែល​យ៉ាងហោចណាស់​ក៏​ប្រហែល​ជាមាន​សរសេរ​នៅក្នុង​សៀវភៅ​សិក្សា​របស់​ក្រសួង អប់រំ​ដែរ​) និង​ច្បាប់​ហាមប្រាម​ការ​ទំពៀរ​ស្ករ​កៅស៊ូ​នៅ​សិង្ហ​បុរី​ដែល​លោក លី ក្វាន់​យូ​បាន​បង្កើត​។ លោក​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​១​របស់ កូន​នាគ​នៅ​អាស៊ី សិង្ហ​បុរី​។ បើ​យើង​ប្រៀបធៀប​សិង្ហ​បុរី​មុន​និង​ក្រោយ​ការ​កាន់អំនាច​របស់​លី ក្វាន់​យូ យើង​ពិតជា​មិន​ស្ញើ​ច​សរសើរ​មិនបាន ចំពោះ​នយោបាយ​ដឹកនាំ​របស់លោក ដែល​បាន​ប្រែ​មុខមាត់​សិង្ហ​បុរី ជា​ប្រទេស​រីកចំរើន​ជាងគេ​មួយ​នៅ​អាស៊ី ទោះជា​ប្រទេស​នេះ​មាន​ផ្ទៃដី​ដ៏​តូច និង​គ្មាន​ធនធានធម្មជាតិ​សោះ ដែល​សូម្បីតែ​ទឹក​សំរាប់​ផឹក ក៏ត្រូវ​ទិញ​ពី​ប្រទេសជិតខាង​ដែរ​។ លោក​លី​ក្វាន់​យូ ពិតជា​បី​តា​សិង្ហ​បុរី

ជី​វ​ប្រវ​ត្តិ​ស​ង្ខេ​ប​រ​ប​ស់​ ​ម​ហា​បុ​​រ​ស​ប​ដិ​​វ​ត្ត​ន៏​វ​ប្ប​ធ​​ម៌​ ​ម៉ៅ​​​ ​​សេ​ទុ​ង

​ ប្រ​វ​ត្ដិរបស់មហាមិត្តម៉ៅ(ម៉ៅ​សេទុង)​(១៨៩៣-១៩៧៦)​កឺជារឿងមួយ ប្រៀបនឹងរឿងព្រេងនៅក្នុងការតស៊ូវណ្ណះ ប្រឆាំងតទល់នឹងការជឹះ​ជាន់ពីពួកវណ្ណះ​នាយទុន គហិបតី ។ ម៉ៅបានកើត​នៅក្នុង​ភូមិ​សាវ​សាញ​(​ខេត្ដ​ហ៊ូ​ណង​)​។

​​      នៅ​ឆ្នាំ​១៩១៨ ម៉ៅ​បានបញ្ចប់​ការសិក្សា​នៅ​សាលា​គរុកោសល្យ​ក្នុង​ទីក្រុង​ឆាន់​សា ហើយ​បានធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​។ នៅក្នុង​រដ្ឋធានី​ខាងជើង​នៃ​ប្រទេស​ចិន​កំពុងតែជ្រួលច្របល់​​នឹង​សភាពការណ៍​នយោបាយ​ហើយ​ម៉ៅ​ក៏បាន​ចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម​។

លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយម

ការសរសេរក្នុងប្លក់នេះក្នុងគោលបំណង ដើម្បីចែករំលែកនូវចំណេះដឹង ដល់ប្រិយមិត្តអ្នកអាននិង ផ្សព្វផ្សាយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ (The democracy) និងរបបគ្រប់គ្រងសាធារណរដ្ឋ(The republic)  ដែលកើតមានតាំងពី ៣០០ឆ្នាំមុនគ្រឹស្តសករាជមកម្ល៉េះឲជ្រួតជ្រាបក្នុងសង្គម ខ្មែរ។អស់រយៈ ពេល ជាច្រើនសតវត្សរ៍កន្លងមកហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតែងតែទទួលរងនូវការជិះជាន់ការរំលោភបំពាន គ្រប់បែបយ៉ាងពីសំណាក់អាជ្ញាធររដ្ឋអំណាច។អ្នកកាន់អំណាចភាគច្រើនតែងតែលើកជើង ក្រខ្វក់ របស់ខ្លួនជាន់ឈ្លីលើសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដោយឥតអៀនខ្មាស។ដោយប្រជាពលរដ្ឋ ខ្មែរយើងពុំទាន់យល់ច្បាស់អំពីគោលការណ៍ នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក៏ចេះតែលុតក្រាបឧិនលំទោន នូវចំពោះមុខអំពើឃោរឃៅ របស់ជនកំរោលទាំងអស់នោះ ធ្វើឲប្រជាពលរដ្ឋមានការខ្លបខ្លាច អំណាចអ្នកដឹកនាំ ។