ភាវៈមេដឹកនាំ ( LEADERSHIP )

ផ្លូវណាដែលមេដឹកនាំខ្មែរគួរធ្វើដំណើរ​​​ ?

សេចក្តីប្រារព្វ

​​       
       មនុស្សកើតមកប្រកបដោយសិទ្ឌិសេរីភាពខាងគំនិតនិងការបដិបត្តិជាច្រើន  ជាពិសេសមេដឹកនាំដែលជា

បុគ្គលសំខាន់គំរូគេនាំមុខគេក្នុងការកំនត់ជោគវាសនារបស់ប្រជាជនភាគច្រើន  ដូច្នេះតើមេដឹកនាំខ្មែរគួរជ្រើស

រើសយកផ្លូវមួយណា ? ។ ជាការចាំបាច់ណាស់បើមេដឹកនាំខ្មែរទាំងអស់  ឬយុវជនខ្មេរជំនាន់ក្រោយ ដែលនឹង

ក្លាយទៅជាមេដឹកនាំនាពេលអនាគតនោះ ​   ប្រឹងស្វែងយល់យកផ្លូវដែលត្រឹមត្រូវមួយ​    នឹងសិក្សាយកគំរូល្អ

​ៗ តាមមេដឹកនាំខ្មែរយើងពិអតីតកាល  ព្រមទាំងមេដឹកនាំល្បីៗក្នុងពិភពលោកយើងនេះ ។  អត្ថបទនេះគ្រាន់

តែអនុសាសន៍​និងជាពន្លឺខ្លះៗសម្រាប់មេដឹកនាំខ្មែរទាំងអស់ជាពិសេសគឺយុវជនខ្មែរជំនាន់ក្រោយតែប៉ុណ្ណោះ ។

ភាពចាំបាច់សម្រាប់ភាវៈមេដឹកនាំ

​​​        មេដឹកនាំ ឬមេដឹកនាំជាគោលការណ៍មួយដែលមនុស្សម្នាក់ៗ   ត្រូវតែព្យាយាមស្វែងរកមកទុកក្នុងក្រអៅ

បេះដូងរៀងៗខ្លួនបើមនុស្សម្នាក់ៗ ខ្វះភាវៈជាមេដឹកនាំនៅក្នុងចិត្តហើយ  គេពិបាកនឹងធ្វើជីវិតឲចម្រើនរុងរឿង

ខ្លាំងណាស់ ។ខ្មែរយើងភាគច្រើនតែងយល់ថា ភាវៈមេដឹកនាំគឺមានសម្រាប់តែប្រមុខរដ្ឋ ឬអ្នកនយោបាយមួយ

ក្រុមតូចប៉ុណ្ណោះ ។ជាការជាក់ស្តែងប្រទេសដែលប្រកាន់យកលទ្ធិផ្តាច់ការ  ប្រទេសជាតិទាំងមូលនឹងគ្រប់គ្រង

ទាំងស្រុងដោយមនុស្សមួយក្រុមតូច ។ តែសម្រាប់យុគបច្ចុប្បន្ន  ជាយុគត្រាស់ដឹង  (Enlightenment  Era) បុគ្កលម្នាក់​ៗ នៅក្នុងប្រទេសមួយៗ​គឺ  ជាមេដឹកនាំ ។   រាប់ចាប់តាំងពីសមាជិកម្នាក់ក្នុង  សង្គម   គ្រួសារ ភូមិ

ស្រុកខេត្តក្រុងនិងប្រទេសត្រូវតែអភិវឌ្ឍន៍ភាវៈដឹកនាំឲមាននៅក្នុងខ្លួនដើម្បីជាភ្នែកច្រមុះក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម

រួមគ្នានូវគ្រប់វិស័យ។តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយថានៈជាអ្នកដឹកនាំក្នុងគ្រួសារនិងអ្នកដឹកនាំសង្គមជាតិទាំង

មូលមានភាពខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់ព្រោះភលប៉ះទង្គិចពីការដឹកនាំខុសដឹកនាំជ្រុលមានទំហំខុសគ្នាខ្លាំងណាស់។

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​           នៅក្នុងសៀវភៅ សកលចិន្តារបស់ព្រះភិក្ខុធម្មបាលខៀវ  ជុំ ភាគ​  ២  ត្រង៉ទំព័រ  ៤៣៣ បានបញ្ជាក់ថា“សង្គ្រាមជាហេតុធ្វើឲរាំងស្ទះដល់ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមប៉ុន្តែបើមេដឹកនាំគ្មានសមត្ថភាព គ្មានគំនិត

សង្គមគ្មានស្មារតីយុត្តិធម៌។ល។ចាត់ការគ្រប់គ្រងប្រទេសគ្មានប្រសិទ្ធិភាពប្រជាពលរដ្ឋស្តាប់មិនបាន  មើលមិន

យល់មិនដឹងជាអ្នកដឹកនាំដឹកដៃខ្លួនចង់ដើរផ្លូវណា? ។  ព្រឹត្តិការណ៍ស្រុកទេសមានសភាពដូច្នេះក្រមនឹងគេច

ផុតពីអនាធិបតេយ្យគឺភាពវឹកវរចលាចល។​ជាពិសេសភាពគ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់រវាងអ្នកដឹកនាំនិងអ្នកដើរតាមនេះ

ជាកត្តាមួយទៀតដែលធ្វើឲការអភិវឌ្ឍន៍មានការរាំងស្ទះ ។ បព្វហេតុនៃការក្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ដែលជាធាតុជាន់

ពន្លិចការអភិវឌ្ឍន៍​  ។  គ្មានមកពីអ្នកណាដទៃទេ គឺមកពីអ្នកគ្រប់គ្រងគ្មានសមត្ថភាព ធ្វើចំណាត់ការសេដ្ឋកិច្ច

នយោបាយសង្គមកិច្ច វប្បធម៌គ្មានប្រសិទ្ធិភាពហ្នឹងឯង ”

និយមន័យពាក្យថា “អ្នកដឹកនាំ”

    ភាសាខ្មែរយើងមានពាក្យជាច្រើនដែលប្រើបញ្ជាក់អត្ថន័យ ពាក្យអ្នកដឹកនាំដូចជា មេ ប្រធាន នាយក ប្រមុខ ចៅហ្វាយ និងរាជា ជាដើម ។

​      នៅក្នុងវចនានុក្រមរបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត បានឲនិយមន័យពាក្យទាំងអស់នេះដូចតទៅ

មេ មានន័យថា មនុស្ស សត្វ ឬអ្វីដែលជាធំ, ជាប្រធាន, ជាចម្បងលើគេ

ប្រធាន មានន័យថា មេ, ​អ្នកដែលជាមេលើគេ, ដែលជាធំជាងគេ

នាយក មានន័យថា អ្នកនាំ, អ្នកដឹកនាំ, អ្នកត្រួតត្រា

ប្រមុខ មានន័យថា ដែលជាប្រធាន, ជាធំបំផុត, ចម្បង, ដែលប្រើរក្រៃលែង, ដែលជាឯក ជាទីមួយ

ចៅហ្វាយ មានន័យថា អ្នកដែលជាម្ចាស់, ជានាយកលើគេ,​ ឬដែលត្រួតត្រាការនីមួយៗជាធំជាងអ្នកទាំងអស់

រាជា មកពីពាក្យរាជ មានន័យតាមរូបស័ព្ទថា អ្នករុងរឿងដោយវិសេសព្រោះមានតេជៈក្រៃលែង ឬប្រែថា អ្នកញុំាងប្រជាពលរដ្ឋឲរីករាយគឺគ្រប់គ្រងប្រជានិករឲមានស្វាមីភក្តិចំពោះព្រះអង្គព្រោះព្រះអង្គមានសង្គហធម៌ ៤ យ៉ាងគឺ ១) ទាន ការឲទេយ្យវត្ថុ ២)បិយវាចា ការពោលវាចាគួរឲចង់ស្តាប់ ៣)អត្ថចរិយាការប្រព្រិត្តិនូវអំពើ

ជា​ប្រយោជន៍ ហើយនិង ៤)សមានត្តាការព្រះអង្គស្មើៗគឺប្រើប្ញកពាឲល្មមពេញចិត្តប្រជារាស្ត្រ ។

       ទាំងពាក្យ  មេ ប្រធាន នាយក ប្រមុខ ចៅហ្វាយ និងរាជា ជានិច្ចជាកាលខ្មែរយើងនិយមហៅថា អ្នកដឹកនាំ ឬថ្នាក់ដឹកនាំ ឬដោយន័យតាមនាមស័ព្ទ ប្រែថាអ្នកដឹកនាំនោះឯង ។ អ្នកដឹកនាំអាចបែងជាពីរពាក្យ គឺអ្នកដឹក និង អ្នកនាំ ។

អ្នកដឹកអាចមានន័យផ្សេងគ្នាដូចជា

• អូសទាញប្រជាជនឲប្រតិបត្តិត្រឹមត្រូវតាមគន្លងច្បាប់នៃរដ្ឋ មានច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញជាដើម ដោយយ កខ្លួនឯងជាបង្គោលគំរូ ដូចយើងដើរដឹកគោឲដើរត្រង់ផ្លូវ ទាមួទារឲអ្នកដើរមុខត្រូវដើរត្រង់ផ្លូវដែរ ទើបដល់គោលដៅដែលខ្លួនចង់បាន ។
• អូសទាញប្រជាជនឲមានសេចក្តីព្យាយាមក្នុងការលះបង់អំពើបាបទាំងពយងដែលមាននៅក្នុងខ្លួ

        នការ​ពារអំពើបាបមិនឲចូលមកស្ថិតក្នុងខ្លួនទៀតខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើតែអំពើល្អនិងរក្សាការប្រព្រឹត្ត

        អំពើល្អនោះ​ ឲមានការជឿនលឿនទៅមុខ ឬយ៉ាបងហោចណាស់រក្សាគុណភាពរបស់វាឲនៅគង់វង្ស

        ដដែល ។ល។​   

  
ចំណែកអ្នកដឹកនាំ គឺមានន័យថា

• នាំប្រជាជនឲសិក្សារឿងច្បាប់ទំនៀមទំលាប់ប្រទេសជាតិ ឲយល់ច្បាស់ និងអាចយកទៅអនុវត្តបានយ៉ា ងមានប្រសិទ្ធិភាព
• នាំប្រជាជនឲយល់អំពីសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួន ក្នុងនាមជាសមាជិករបស់សង្គម ត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចទទួ លខុសត្រូវ និងចូលរយមយ៉ាងសកម្មក្នុងបញ្ហាសង្គមជាតិរបស់ខ្លួន ។
• នាំប្រជាជនឲយល់ដឹងអំពីភាពចាំបាច់ក្នុងការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងការពង្រឹងននិងពង្រីក ប្រទេសជាតិឲក្លាយជានិតិរដ្ឋ ។ ពេលនិតិរដ្ឋត្រូវបានពង្រឹងនិងពង្រីក ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកផ្សេងៗ មានសេដ្ឋកិច្ចជាតិជាដើម ​នឹងរីកចម្រើនប្រកបដោយសមភាពនិងភាពថ្លៃថ្នូរប្រាសចាកអំពើពុករលួយ
• នាំប្រជាជនឲធ្វើតែអំពើល្អ លះបង់នូវអំពើអាក្រក់ និងធ្វើចិត្តឲស្អាតប្រាសចាកអកុសល ។ល។

អ្នកដឹកនាំនិងអ្នកនាំអាចមានលក្ខណៈខុសគ្នា ព្រោះអ្នកដឹក ចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើជាគំរូគេឲបានល្អ ឥតខ្ចោះ ចំណែកអ្នកនាំ ត្រូវមានសមត្ថភាព សុខភាព និងគុណធម៌ជាចម្បង ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្មែរយើងត្រូវតេប្រើពាក្យទាំងពីរនេះ ជាពាក្យផ្សំរួមគ្នាមិនអាចកាត់ផ្តាច់ចេញអំពីគ្នាបានឡើយ គឺ ពាក្យថា អ្នកដឹកនាំ ទើបអាចយល់បាន ។

គំរូមេដឹកនាំខ្មែរពីអតីត

     តាមប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ យើងមានមេដឹកនាំសំខាន់ ៗ និងជាគំរូល្អៗជាច្រើនសម្រាប់អនុជនខ្មែរ យើងបានសិក្សារៀនសុត្រតាម ។ ព្រះនាងសក់ក្រអូប (លីវយី) សម្គាល់ឃើញថាជាស្ត្រីខ្មែរដំបូង គេ ដែលបានធ្វើខេមរវូបនីយកម្មពីអរិយធម៌ឥណ្ឌា ឆ្ពោះទៅរកភាពចម្រើនរុងរឿងនៃព្រះរាជាណា ចក្ររបស់ព្រះនាង ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទីពីរក៏ជាស្តេចខ្មែរគួរឲកត់សម្គាល់មួយព្រះអង្គដែរ ព្រះអង្គ បានធំធាត់ និងរៀនសូត្រនៅក្នុងប្រទេសជ្វា (សៃលេនធ្របុរៈ) តែព្រះអង្គមិនបានស្ថិតនៅក្រោម ឥទ្ធិពលរបស់ជ្វាទាំងផ្លូវកាយទាំងផ្លូវចិត្តឡើយ ។ ព្រះអង្គបានរំដោះប្រទេសកម្ពុជាចេញពីអាណា និគមរបស់ជ្វា ព្រមទាំងបានកសាងរាជធានីមួយដ៏រុងរឿងឈ្មោះមហេន្ទ្របព្វតាទៀតផង ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី​៧ ជាស្តេចអស្ចារ្យមួយព្រះអង្គរបស់ខ្មែរយើង ដែលពោរពេញទៅដោយមេត្តា ករុណានិងបញ្ញាញាណ ព្រះអង្គជាមេដឹកនាំ ដែលយកធម៌ជាអំណាច និងជាព្រះពោធិសត្វអវលោ កេស្វរៈ ។ នៅសម័យក្រោយអង្គរយើងមានអ្នកតស៊ូដើម្បីជាតិជាច្រើន ដែលបានខិតខំរក្សាទឹកដី យើងសព្វថ្ងៃឲនៅគង់វង្ស ទោះបីយើងជួបប្រទះនូវការញុះញង់បំបែកបំបាក់យ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេស សៀម និងអណ្ណាម(វៀតណាម) ក៏ដោយ ។

      ​នៅពេលបារាំងចូលមកគ្រប់គ្រងដីខ្មែរយើងមានព្រះសង្ឃដែលបានសឹកធ្វើជាអាចារ្យនាំប្រជា
ជនក្រោកឡើងតស៊ូជាមួយអាណានិគុំបារាំងដ៏មហិមាជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជាអាចារ្យស្វា​អាចារ្យពោធិ៍ កំបោរ អាចារ្យហែមចៀវ ជាដើម​ ។ ជាក់ស្តែងលោកតាឃ្លាំងមឿងជាមេទ័ពរដ៏អង់អាចក្លាហាន នៅពេលដែលដឹងថាកំឡាំងទ័ពររបស់សៀមមានចំនួនច្រើននិងខ្លាំងក្លាជាងសុខចិត្តធ្វើពលិកម្មខ្លួ នដោយប្រាប់ទៅកងទាហានថាចូរអ្មកទាំងឡាយខំតស៊ូស្វះស្វែងឡើងខ្ញុំនឹងទៅប្រមូលកងទ័ព ខ្មោចមកជួយច្បាំង ។​ កងទ័ពទាំងអស់នៅពេលបានឃើញភាពក្លាហានដើម្បីជាតិដូច្នោះក៏កើតមា នភាពកក់ក្តៅនិងកំឡាំងចិត្តខ្លាំងឡើង តស៊ូយ៉ាងស្វិតស្វាញរហូតបានជ័យជំនះលើកងទ័ពសៀម