ប្រទេសខ្មែរនិងប្រទេសថៃឡង់ដ៍​​​​​​​​​​​

លីថៃលី ២១​/០១/១០

វាចាខ្ញុំ

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​សៀវភៅប្រទេសខ្មែរ​នឹង ប្រទេសថៃដែលរៀបរៀងឡើងដោយសម្តេចជហ្វាវាំងអធិបតីស្រីស្រីង្គា

ប៉ែន នុត តាំងពីប្រាសាទព្រះវិហារ មិនទាន់ត្រូវបាន តុលាការក្រុងឡាអេ កាត់ក្តីនៅឡើយ ។

ប៉ុន្តែ ខ្ញុំបានលើកឡើងយកមកបោះពុម្ពផ្សព្វផ្សាយសាជាថ្មី ដើម្បីទុកជាឯកសារ សម្រាប់អស់

លោកអ្នកដែលមានបំណងចង់ស្រាវជ្រាវ ។

បើតាមឯកសារនេះ ឈ្មោះថៃ ឬ ស្យាម "សៀម" ទើបតែនឹងមានមុខនៅក្នុងសតវត្សរ៏ទី ១២

នេះ​ទេ ។ ម្យ៉ាងទៀតឯកសារនេះក៏បានបញ្ជាក់ថា ពួកថៃនេះ គឺជាពួកព្រៃ ។ តើពាក្យថា"ពួកព្រៃ"

នេះមានន័យដូចម្តេច ? អាចមានន័យថា ជាពួក "ចោរព្រៃ ឬ ឧទ្ទាមព្រៃ" បានដែរ ឬទេ ?​ ។

ប្រសិនបើបាន វាជាការសមហេតុសមផលណាស់ ។​ បើយោងតាមឯកសារនេះ ពួកថៃ ឬ ស្យាម

ជាជនជាតិមួយដែលគ្មានទឹកដីនៅពិតប្រាកដ គឺជាជនអានាធិបតេយ្យ ម្តងទៅនៅត្រង់នេះ ម្តងទៅ

នៅត្រង់នោះ ដែលគេហៅថាពួកលើកកញ្ជើដើរ ។

កាលដើមឡើយពួកលើកកញ្ជើដើរនេះ រស់នៅជាក្រុម ៗ ដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច

ស្តេចត្រាញ់តែរៀងៗ ខ្លួន ។ ការណ៏ដែលពួកនេះចេះតែដើរទៅពាសវាលពាសកាលដូច្នេះ ដោយ

សារមានការរុករានទន្ទ្រានពីពួកម៉ុងហ្គោល ​ ។ ពួកដៃនេះក៏ចេះនាំគ្នារត់ប្រសេកប្រសាច មកបោះ

ទីតាំងមកលើទឹកដីខ្មែរបន្តិចម្តង​ៗ​ ជារៀងរហូតមក ។​​

ដូច្នេះពួកស្ពាយបង្វិចនេះ គ្មានវប្បធម៌ អរិយធម៌ និងអត្តសញ្ញាណជាតិអ្វីច្បាស់លាស់ឡើយ ។

ដើម្បីឲមានវប្បធម៌ និងប្រពៃណីជាតិ នឹងគេ ពួកនេះពុំមានការញញើតនឹងលួចយកវប្បធម៌

អ្នកដទៃមកកាឡៃធ្វើជារបស់ខ្លួនឡើយ។​ ម្យ៉ាងទៀតតាមសម្តី ហ្លួង វិចិត្រវ៉ាថៈកាន ក្នុងសៀវភៅ

ស្យាមនិងសុវណ្ណភូមិបានពោលថា ​៖ សៀមជាជនជាតិដែលចេះរេទៅតាមកាលៈទេសៈ យ៉ាងល្អ

បំផុត រកជាតិណាក្នុងលោកមកប្រៀបផ្ទឹមស្មើ (Faculté d’ adaptation) ។ ត្រង់ទំព័រ ៨២ ដល់​ ៨៣

បានសរសេរថា ៖ យើង (សៀម) ទទួលទានអាហារ បានគ្រប់យ៉ាង មិនរើសអើងថាជារបស់ជាតិ

ណាទេ យើងស៊ូទ្រាំនឹងអាកាសធាតុបានគ្រប់បែបយ៉ាង មិនថាត្រជាក់ក្តៅ​ ឬ ល្អអាក្រក់យ៉ាងណា

ឡើយ ។​ យើងចូលទៅដល់ទីកន្លែងណា ក៏អាចសម្របខ្លួនឲសមរម្យទៅតាមទីកន្លែងនោះៗ យើង

ចូលពួកក្លឹង យើងក៏ជាក្លឹងបាន យើងចូលជាមួយពួកចិន យើងក៏ជាជនជាតិចិនបាន ។​ យើងចូល

យើងចូលជាមួយជាតិណាយើងធ្វើខ្លួនឲសមស្របតាមទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណីជាតិនោះបានយ៉ាង

ឆាប់រហ័ស​​ (ចូលស្ទឹងតាមបថ ចូលស្រុកតាមប្រទេស)​ ។

បើតាមឯកសារខាងលើនេះ ជាតិថៃ ឬ សៀមនេះគឺជាជនជាតិ "រេនិយម" ឬ ហៅថាជាជាតិ

"នំឆាខ្វៃ" ។ តាមធម្មតា នំឆាខ្វៃ គេអាចយកទៅបរិភោគជាមួយកាហ្វេទឹកដោះគោក៏បាន ឬយកទៅ

បរិភោគជាមួយបបរគ្រឿងក៏បាន ។​ ដូច្នេះគេមិនដឹងជាចាត់ទុកថា វាជាបង្អែមឬជាចង្អាបឲច្បាស់

លាស់បានឡើយ ។

បើយោងតាមពំនោលរបស់ហ្លួង វិចិត្រវ៉ាថៈកាន ​(Luang​ ​ Wichitwathakan) បានបញ្ជាក់យ៉ាង

ច្បាស់លាស់ថា ថៃ ឬ សៀមផ្តិតយកវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ខ្មែរ ទៅកាឡៃឲជារបស់ខ្លួនដោយឥត

ប្រកែកបាន ។ សូម្បីតែទង់និមិត្តសញ្ញាជាតិ សៀមបានយកទង់ជាតិរបស់ជនជាតិបារំាងពីរផ្ទាំង​ ដាក់ទល់ក្បាលគ្នា រួចយកទទឹងធ្វើជាបណ្តោយ ​ ដោយយកបណ្តោយធ្វើជាទទឹងវិញ ទើបបង្កើត

បានជាទង់ជាតិរបស់ខ្លួន

ឧត្តមសេនីយ៍ទោ ហ្លួង វិចិត្រវ៉ាថៈកាន (Major General Luang​ ​ Wichitwathakan)

សេចក្តីពិស្តារបានឲដឹងថា​កាលពីសម័យដើមប្រហែលជា ៨០០​ ឬ ៩០០ ឆ្នាំថៃ ឬសៀមនេះ

បានយកតួអក្សរខ្មែរទាំងស្រុងទៅប្រើបា្រស់ ។ លុះក្រោយមកថៃក៏បានកោរសក់ និងកាត់ក្រចកដៃ

ក្រចកជើងតួអក្សរខ្មែរទាំងអស់ ។

ប៉ុន្តែ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អក្សរដែលនៅក្នុងយ័ន្ត មន្តអាគមគាថា នៅប្រើអក្សរខ្មែរ

ពេញលក្ខណៈនៅឡើយ ។ ដោយគេយល់ឃើញថា មន្តអាគមអូមអាម ចម្លងចេញពីឯកសារខ្មែរ

ទាំងអស់ ម្ល៉ោះហើយ ពួកគេពុំហ៊ានកែទៅជាអក្សរសៀមទេ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ព្រោះគេយល់

ឃើញថាមិនពូកែស័ក្តសិទ្ធិ ។

ពួកសៀមដែលចេះតែនឹកចង់បានប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរ ទង្វើនេះ មិនខុសពីការដេក

យល់សប្តិទេ មហិច្ឆិតារបស់សៀមហាក់ដូចជាគ្មានព្រំដែនសោះ ម្តងចង់បាននេះ ម្តងចង់បាននោះ

ពុំមានទីបញ្ចប់ ។ ចូរសៀមដេកគិតទៅមើលថា ខ្លួនពីដើមមានទឹកដីនៅឯណា​ ?​ ហើយទឹកដីដែល

ខ្លួនកំពុងដេក ដើរ ឈរ អង្គុយសព្វថ្ងៃនេះជារបស់អ្នកណា ? មិនជាទឹកដីរបស់ខ្មែរទេឬ ? គិតសព្វៗ ទៅឃើញថា ក្នុងខួរក្បាលរបស់សៀមដេកគិតតែពីចង់បានរបស់គេរហូតដល់ថ្ងៃអវសាននៃជីវិត

ទៅឬ ? ។

បើថៃ ឬសៀម មិនដឹងថាទឹកដីខ្លួននៅឯណានោះ យើងនឹងសូត្រឯកសារឲស្តាប់បន្តិចទៅចុះ (អានដើមកំណើតសៀមនោទំព័រមុខ) ។

ម្យ៉ាងទៀតជាការសមរម្យណាស់ ដែលសៀមដាក់ឈ្មោះខ្លួនឯងថាជាជាតិ "ថៃយ៍" ព្រោះពាក្យ

ថាថៃយ៍នេះ បើគិតតាមសទិសសូរត្រូវនឹងពាក្យបាលីថា "ថេយ្យ" ប្រែថាលួច ដូចមានក្នុងអង្គសីល

ទី​បីនៃអទិន្នាទាន ចែងថា "ថេយ្យ ចិត្តំ" ប្រែថា ចិត្តរំពៃនឹងលួច ។

កាលដើមឡើយថែយ៍ដេកមមើមមាយចង់បានប្រាសាទអង្គវត្តម្តងរួចទៅហើយ ប៉ុន្តែមិនបាន សម្រេចដូចបំណង ក៏ដេកលក់បាត់ទៅ ។លុះភ្ញាក់ឡើងស្រាប់តែមមីមមើមមីងមមាំងស្រវាំងភ្នែក​ ស្រែកថា "ប្រាសាទព្រះវិហារជារបស់ខ្លួន"​ ។

លុះដល់ខ្មែរបង្ហាញឯកសារ រឿងក្តីប្រសាទព្រះវិហារនាទីក្រុងឡាអេថ្ងៃទី ១៥ មិថុនា ១៩៦២ ដែលបានកាត់ក្តីឲខ្មែរឈ្នះ ។​ ស្រាប់តែថៃយ៍ធ្វើមាយាទាមទារឲប្តូរឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារជា "ផ្រៈវិហារ" ឯណាទៅវិញឆ្កុយ ។

គិតសព្វៗ​ ទៅគួរឲអស់សំណើច តែអ្ហើយចុះខ្មែរមិនខ្ចីសើចទេអាណិតគ្នា ។ ព្រោះថាអ្នកណា សើចមនុស្សឡប់សតិ អ្នកនោះឯងឡប់សតិខ្លាំងជាងគេទៅទៀតមិនថាអញ្ចឹង​ ! ។ ម្ល៉ោះហើយខ្មែរ មានតែសេចក្តីអាណិតទៅវិញទេ ថាមិនគួរណាឡើយ ថៃយ៍រវើរវាយដល់ថ្នាក់ហ្នឹងសោះ ។

ប្រាសាទរបស់ខ្មែរសោះ តើហេតុដូចម្តេចបានជាចង់មកដួរឈ្មោះរបស់គេ តើនៅក្នុងពិភពលោក យើងនេះមានប្រទេសណាខ្លះដែលឡប់សតិដើដូរឈ្មោះរបស់គេបែបនេះ ?

​ យើងចង់សួរថា ចុះបើខ្មែរសុំដូរឈ្មោះរាជធានី "បាងកក" ឲទៅជាខ្មែរបូរាណកាលថា "បឹងកក់" វិញតើបានឬទេ ?​ ។ យើងដឹងហើយថាសៀមមិនចោលក្បួនមុនទេ គឺខេត្តសៀមរាប បាត់ដំបង សៀមបានកេទៅជា ស្យាមរដ្ឋ ផ្រះតះបង ។ តាមការពិតពុំមែនស្យាមរដ្ឋទេ គឺ សៀមរាប ព្រោះពេលនោះទ័ពរខ្មែរបានវាយបង្ក្រាបទ័ពរសៀមឲរាបនៅត្រង់កន្លែងនោះ ទើបដាក់ឈ្មោះថា ខេត្តសៀមរាបតែម្តងទៅ ។

ម្យ៉ាងទៀតគេចាំបានថា មុនទសវត្សរ៍ ៦០ ប្លាយ សៀមមានបទចម្រៀងមួយបង្គាប់ឲសិស្ស សាលាច្រៀង "មណ្ឌលបូព៌ា" ដែលជាប់ទាក់ទងនឹងចេត្តសៀមរាប បាត់ដំបង គឺ "ម៉ុនថុនបូរះផា ខឺយដាយប៉ិនខងរ៉ោ ស៉្យាមរ៉ាត (សៀមរាប)​ ផ្រះតះបង (បាត់ដំបង) ស៊ាឆាណាន តែគ្រាំងបូ រាណខងរ៉ោ.... ប្រែថា មណ្ឌលបូព៌ា ដែលធ្លាប់ជារបស់យើង (សៀមរាប,បាត់ដំបង) បាត់បង់យួរ ហើយតែកាលពីមុនជារបស់យើង " ។

ភស្តុតាងស្តីពីមហិច្ឆតាសៀមតាមរយៈ ព្ររាជបន្ទូលស្តេច ព្រះឧបយុវរាជ ន.សីហនុ នៅក្នុង សមាចជាតិនាចុងទសវត្សរ៍ទី ១៩ ថា "កូនចៅអើយសៀម និង យួនបំរុងចែកដីគ្នា នៅទន្លេមុខបួន គឺត្រើយខាងកើតយួន ឯត្រើយខាងលិចសៀម​ អស្ចារ្យ.....!!!!" ​។

បើយើងលើកយកឯកសារមហិច្ឆិតាអ្នកខាងលិចមកពិចារណាខ្មែរយើងត្រូវព្រឺខ្លួនព្រឺសម្បុរ ជាខ្លាំង ។ ព្រោះសាវតារខ្មែរបានចែងយ៉ាងច្បាស់លាស់ថា ព្រំប្រទល់ប្រទេសខ្មែរយើង​ខាងកើត ទល់នឹងចិន ខាងលិចទល់នឹងទន្លេសាឡូអុង ប្រទេសភូមា ។​ ហើយសៀមវិញនៅឯណា ​? ។
តើចាប់ពីថ្ងៃនេះទៅមុខទៀតប្រទេសខ្មេរទៅជាយ៉ាងណា ? យើងនិយាយទាំងប៉ុន្មាននេះគឺ យើងនិយាយចំពោះតែសើមណាដែលឆ្កួតវង្វេងប្រវត្តិសាស្រ្តទេ ។ ឯសៀមដែលល្អជា គឺស្ដិតនៅ ជាមិត្រដ៌ល្អរបស់ខ្មែរដដែល ព្រោះប្រទេសយើងទាំងពីរនៅជិតគ្នា ម្យ៉ាងទៀតប្រតេសយើងទាំពីរ កាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាដូចគ្នា ។ យើងដឹងហើយថា ហាមមិនឲលោភលន់​ឈ្លានពានគ្នា បៀតបៀន
គ្នា ។​ បើសៀជាអ្នកកាន់ច្បាប់ព្រះពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដដូចខ្មែរ សៀមច្បាស់ជាចេះច្បាប់តាម ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិមិនខានឡើយ (សូមបន្ថែមបន្តិចគួរកត់សម្គាល់រឿងនយោបាយមិនគិតពីសាសនាទេ)។

ជាពិសេសទៅតៀតប្រទេសយើងទាំងពីរសុទ្ធតែកាន់របប "រាជានិយម" គឺមានព្រះមហាក្ស ត្រ គ្រប់គ្រងដួចគ្នា ។ បើដូចគ្នាច្រើនបែប ចុះហេតុដូចម្តេចបានជាមានសៀមឡប់ធាតុ វង្វេងប្រវត្តិ សាស្ត្រដូច្នេះ ? បើតាមពត៌មានខ្លះ ស្តេចសៀមសព្វថ្ងៃនេះមានសាវតារជាខ្មែរសុទ្ធសាធ ព្រោះមា នពូជពង្សវង្សត្រកូលពីចៅពញាចក្រីដួង ។ចក្រីដួងនេះជាតិជាខ្មែរ កើតនៅ ត្រាំសសរ ឃុំសមរោង ស្រុកទួលមាស ខេត្តកំពត គាត់ត្រូវបានពួកសៀមកៀរយកទៅ តាំងពីគាត់នៅតូចៗ ម្ល៉េះ លុះក្រោ យមកគាត់ក៌បានឡងសោយរាជ្យ បន្តពីព្រះចៅតាក ។​ ​បើតាមពត៌មាននេះ ស្តេចសៀមសព្វថ្ងៃក៏ មានឈាមជ័រជាជាំតិខ្មែរ មួយរយ ភាគមួយរយ បើដូច្នេះមែន ខ្មែរ + ខ្មែរ = ភារតភាព ។ចុះបើវាយ៉ា ងហ្នឹងទៅហើយ តើហេតុអ្វីឡើយក៌ ពួកអាវលឿងតាងខ្លួនជាខ្មាំងសត្រូវ ជាមួយខ្មែរដែលជាអ្នក តំណវង្ស ? ឬ ក៌ចង់តាំងខ្លួនជា សត្វមេអំបៅពណ៌លឿង ? ។​

ម្យ៉ាងទៀត ឃួង អភ័យវង្ស កូនលោកម្ចាស់ ឈុំ អតីតប្រធានគណៈបក្សប្រជាធិប្បតេយ្យ និងជាអ្នកចូលរួមធ្វើរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ ១៩៣២​។

ឧត្តមសេនីយ៍ទោ ឃួង អភ័យវង្ស(អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីសៀម​

១៩៤៤-១៩៤៥) (Major General Khuang Abhaiwongse)

ជាពិសេសទៅទៀតគាត់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅឆ្នាំ ១៩៤៤ មុន ប៉ ភិប៉ុលសង្គ្រាម ៗ ក៏មាន ឈាមជ័រជាជាតិខ្មែរ ១០០% ផងដែរគាត់កើតនៅស្រុកទ្រាំងខេត្តតាកែវ។ ឥឡូវនេះសៀមស្រាប់តែ

ចេញកាឡា សាឆ្គួតលីលាលើកយកដីស៊ីត្រួតគ្នា "៤ . ៦ គម"​ មកបង្កើតរឿងទៀតហើយ​ ។ នេះ

បានចំជា សៀមមិនចោលក្បួនមែន តើសៀមនៅមាន ល្បិចខូចប៉ុន្មានទៀត ចូរបញ្ចេញឲអស់មក​។

គេនៅឆ្ងល់ទៀតថាៈរឿងឈ្លើយសឹកសៀមនឹងស្ត្រីខ្មែរពីរនាក់នោះថាតើសៀមបាន ប្រគល់ស្ត្រីខ្មែរមក ហើយឬនៅ ?​ រឿងសៀមដុតយុវជនខ្មែរទាំងរស់នោះ តើអង្កការសិទ្ធិមនុស្សអ ន្តរជាតិ យល់ឃើញយ៉ាងដូចម្តេចដែរ រក៏ស្រវឹងទឹកត្នោតជូរដេកលក់អស់ទៅហើយ ។ ថ្ងៃ ៧ កក្កដា ២០០៨ ប្រសាទព្រះវិហារបានក្លាយជាសម្បត្តិបីតិកភណ្ឌពិភពលោកទៅហើយ តើនៅមាយារំអែរំ អួយរករំបល់យក៍អ្វីទៀត អត់ចេះខ្មាសគេទេឬ ។ ថ្ងៃ ១៥ មិថុនា ១៩៦២ តុលាការក្រុងឡាអេប្រទេ សប៉េអ៊ីបា (ប្រទេសហុល្លង់ដ៍) បានកាត់សេចក្តីឲខ្មែរឈ្នះហើយទេតើ ម្ត៉េចក៏សៀមនៅល្ងីល្ងឺពកថ្ងា សដល់ណាទៀត ឬក៏រវល់ដណ្តើមអំណាចគ្នាបានជាមិនដឹង ។

​​​ ចាប់តាំងពីថ្ងៃនេះទៅ យើងរង់ចាំមើលថាតើ "សៀមចង់លើកយកអ្វីមកបង្ករឿងឆ្កួតៗបែប នេះទៀត " ។

អនុសាសន៍ សម្តេច ហ៊ុនសែន

• សៀមណាហ៊ានចូលទឹកដីខ្មែរខុសច្បាប់ច្បាស់ជាត្រួវហើយ
• ផែនទីឯកតោភាគី យើងហែកចោលភ្លាម ។
• ប្រាសាទព្រះវិហារពុំំមែនជាទីស្តីការនាយករដ្ឋមន្ត្រីសៀមទេ ។

សៀមបាយគ្រី

សៀមអើយៗសៀម ម្ត៉េចចង់អង្គៀម
ព្រះវិហារខ្មែរ តុលាការក្តី
ទីក្រុងឡាអេ កាត់ឲជាតិខ្មែរ
ឈ្នះជាស្ថាបពរ ។
ខ្មាសគេដែរអី ថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រី
វង្វេងទៅយក៍ ផែនទីចំកួត
មកអួតភូតភរ បើសិនខ្មែរយក៍
ទុកហែកកិតគូថ ។

២១/០១/១០
​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ​លី ថៃលី

ដើមកំណើតប្រទេសសៀម

ដើម្បីឲបានដឹងថា តើជនជាតិសៀមមានដើមកំណើតចេញមកពីណា យើងគប្បីសិក្សា តាម ការស្រាវជ្រាវសង្ខេបដូចតទៅៈ
កាលដើមឡើយមានពួកកុលសម្ពន្ធមួយមានឈ្មោះថា "ថៃ" រស់នៅលើភ្នំ យុន ណាន ។​ ជាតិ នេះក្រោយមកក៏ហៅខ្លួនឯងថាជាជាតិ "សៀម ឬស្យាម"​ នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ នេះឯង ។


អ្នកប្រវត្តិវិទូសៀម បានខិតខំប្រឹងប្រែងស្រាវជ្រាវដើមកំណើតជាតិថៃ របស់ខ្លួនតើមានតាំង ពីសម័យណាមក ។
តាមការស្រាវជ្រាវនេះ បានឲដឹងថាជាតិថៃ មានកំណើតតាំងពី ៤៥០០ ឆ្នាំមុនពុទ្ធកាល គិត ទៅទើបតែនឹងមានអាយុកាលបាន ៧១៣២ ឆ្នាំ នេះបើគិតមកទល់នឹងឆ្នាំ ព.ស.២៥៥៣​(គ.ស.២ ០១០) នេះ ។​ ជាតិថៃបានមកតាំទីលំនៅក្នុងដែន ម៉ុងហ្គោលី (Mongolia)ភាគខាងលិច គឺនៅជួរភ្នំ អាល់តាយភាគខាងត្បូង ។ លុះមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ មុនពុទ្ធកាលជាតិថៃនេះបានមកតាំងទីលំនៅ តាមដងទន្លេវ៉ាង​ហូ​ និងនៅតាមដងទន្លេ អៀងស៊ីក្យង ភាគខាងលិច ក្នុងភូមិសាស្ត្រមួយដែលពុំ ច្បាស់លាស់ គឺនៅក្នុងខេត្ត សេឈួន,​ហ៊ូប៉េ អាន់ហ៊ុយ កៀងស៊ីសព្វថ្ងៃនេះ។

ប៉ុន្តែក្នុងកាលនោះ ពុំទាន់មានជនជាតិចិនណាមួយទៅតាំងលំនៅឡើយ ពួកជនជាតិថៃបា នទៅទាំងលំនៅទីនោះបានប្រហែលជា ៣០០ ទៅ ៤០០ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ក៏ត្រូវជនជាតិចិនរុករាន វាយ ខ្ចាត់ខ្ចាយ ដើម្បីដណ្តើមទឹកដី ។ ព្រោះទីនោះសំបូរទៅដោយដីមានជីវជាតិអាចបង្កបង្កើនផល បានយ៉ាងប្រសើរ​ ។ ឯពួកថៃក៏រត់រប៉ាត់រប៉ាយ មករស់នៅភូមិភាគខាងត្បូងទៀត ដែលសព្វថ្ងៃនេះ នហៅថា "យួណាន, គុយជីវ ក្វាងស៊ី ក្វាងទុង " ។​ ពួកថៃមកតាំងលំនៅទីនោះ ពុះបានប្រមួលត្រ កូលគ្នាទេ​ គឺក្រុមខ្លះទៅតាំងលំនៅត្រង់នេះ ក្រុមខ្លះទៅតាំងលំនៅត្រង់នោះ កាលសម័យនោះ ទីកន្លែងទាំងនោះពុំទាន់មានជនជាតិចិនណាមួយ​មករស់នៅឡើយ ។ មិនយូរប៉ុន្មានទីកន្លែងដែល អាស្រ័យនោះ ពួកជនជាតិចិន ចេះតែតាមមកកំចាត់កំចាយ និងរុករានទន្ទ្រានយកទីកន្លែងនោះ ទៀត ។
លុះដល់សម័យសាមកុក នៅសតវត្សរ៍ទី ៣ មេទ័ព ខុងម៉ិង របស់ព្រះចៅឡៅពី បាននាំទ័ពពី ខេត្តសេឈួន មកវាយកំចាត់កំចាយពួក "ហ៊ន" គឺថៃហ្នឹងឯង បានធ្វើឲពួកថៃក្រុមខ្លះ នាំគ្នារត់ចោ លស្រុក បានរុលមកទិសខាងត្បួង ហើយបន្តដំណើរចូលមកក្នុងជ្រោយ "សុវណ្ណភូមិ" ដែលបារាំង ហៅថា "ជ្រោយឥណ្ឌូចិន" ។

សូមបញ្ជាក់ផងដែរថាជ្រោយសុវណ្ណភូមិ ឬជ្រោយឥណ្ឌូចិននេះមាន៖ ​ប្រទេសខ្មែរ ភុម្មា សៀ ម ម៉ាឡាយួ (ម៉ាឡេ) លាវ និងយួន ។ មុនដំបូងពួកថៃនេះចូលមករស់នៅតិចទេ ភាគច្រើនស៊ូនៅ ក្រាញមិនព្រមធ្វើចំណាកស្រុកទេ ។ ពួកថៃដែលក្រាញនៅបានតាំងខ្លួនជាប្រទេសឯករាជ្យមួយ ឈ្មោះ "ណាន ចាវ" នៅក្នុងខេត្ត "យួណាន" សព្វថ្ងៃនេះមានរាជធានីមួយឈ្មោះ "ណងសែ" ។

លុះចំណេរកាលក្រោយមក គឺក្នុងសម័យ សាមកុក ជនជាតិថៃនេះ ចេះតែធ្វើចំណាកស្រុក របស់ខ្លួន (ណាន ចាវ)ចូលមករស់នៅជ្រោយសុវណ្ណភូមិ បន្តិចម្តងៗជាហូរហែមក ។ ការធ្វើ ចំណាកស្រុកនេះ ក៏ព្រោះតេមានការធ្វើបាបជិះជាន់ សង្កត់សង្កិន ពីសំណាក់ជនជាតិចិន ។

អំពីការលុកលុយរបស់ចិន

ការលុកលុយទន្ទ្រានទីតាំងរបស់សាសន៍ចិនទៅលើពួកថៃ នៅសម័យបុរា ណកាល ។​ នៅក្នុងសៀវភៅ "ស្យាមសុវណ្ណភូមិ"​ របស់ហ្លួង វិចិត្រវ៉ាថៈកាន បាន សរសេរត្រង់ទំព័រទី​ ៥០ ថា កាលដែលយើង (ថៃ)​ត្រូវធ្វើចំណាកទឹកដីដើម របស់ យើង រួចចុះមកទិសខាងត្បូង បណ្តាលមកពីហេតុតែម៉្យាងគត់ គឺជនជាតិថៃយើង ត្រូវចិនរុករានទន្ទ្រានយកទឹកដីអស់ ។

កាលដែលចិនចូលមករំលោភឈ្លានពានមានបីតំណាក់កាល​គឺ

សម័យកាលទី​១​ ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៦៨០ ​មុនពុទ្ធសករាជដល់ ពុទ្ធសករាជ ២០០ ក្នុងឆ្នាំ ១៦៨០​ នោះជាការរុករានបែបស្ងប់ស្ងាត់ គឹរុករានផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច (ដណ្តើមការរកស៊ី)​ ។ បើទុកជាមានចម្បាំង កាប់សម្លាប់គ្នាខ្លះ ក៏មិនជាច្រើនប៉ុន្មានដែរ ។

សម័យកាលទី​២ ចាប់តាំងពីពុទ្ធសករាជ ២០០ ចុះមកដល់ពុទ្ធសករាជប្រហែល ១១០០ ក្នុង រវាងឆ្នាំ ៩០០ ចិនបានចូលមកលុកលុយរាតត្បាតតាមបែបយោធា ។

សម័យកាលទី ៣ រវាងពុទ្ធសករាជ ១១០០ មកចិនក៏ចាប់ផ្តើមរាតត្បាត ឈ្លានបានបែបស្ងប់ ស្ងៀមម្តងទៀត ។ ប៉ន្តែម្តងនេះជាគ្រោះមហន្តរាយយ៉ាងសម្បើម ជាងការរុករានតាមបែបយោធា ទៅទៀត ។ ព្រោះម្តងនេះចិនមិនត្រឹមតែរុករានផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ គឺរុករានរហូតដល់ផ្នែករដ្ឋបា លទៀតផង ។​ នាអំឡុងពេលនោះដែរ ស្តេចថៃបានរៀបអភិសេកជាមួយរាជធីតាស្តេចក្រុងចិនដែ លជាហេតុធ្វើឲឈាមជ័រថៃថយចុះតិចទៅជាលំដាប់ ។
លុះដល់ពុទ្ឋសករាជ ១៨២៧ ចិនបានលើកទ័ពមកបង្ក្រាបជាជាតិដៃម្តងទៀត ។ ម្តងនេះជន ជាតិថៃក្នុងទឹកដីចិនក៏សាបសូន្យទៅ ។ នៅសេសសល់ជនជាតិថៃណាដែលបានរត់ភៀសសឹកចុះ មកកាន់សុវណ្ណភូមិប៉ុណ្ណោះ ។


ចិនដែលបានលើកទ័ពមកវាយថៃកាលពីពុទ្ឋសករាជ​​ ១៨២៧(គ.ស.១២៨៤) នោះឈ្មោះគូប្ល៉ៃ ខាន់ (Kublai Khan) ដែលជាស្តេចចិន តែដើមកំណើតជាជាតិ ម៉ុងហ្គោល។ ស្តេចអង្គនេះមានតេជៈ

បារមី និងឫទ្ធា​នុភាពខ្លាំងក្លា បានវាយយកស្រុកជាច្រើន ស្ទើរតែទាំងអស់ក្នុងទ្វីបអាស៊ី (សូមមើ លសាមកុកប្រកបផង) ។

ថៃបានចូលមកកាន់ដែនសុវណ្ណភូមិតាំងពីសតវត្សរ៍ទី​៣​ បានមកតាំងទីលំនៅក្នុងភូមិភាគដែ លបច្ចុប្បន្នហៅថា "ស្រុកតុងកឹង" ភាគខាងជើង ស្រុកលាវភាគខាងជើង ស្រុកសៀមភាគខាងជើ ង ស្រុកភម្មាភាគឦសាន ។

លុះដល់សតវត្សរ៍ទី​៨ ទើបជាតិថៃចូលមកក្នុងដែនសុវណ្ណភូមិ បានតាំងជាអាណាច្រកតូច​ៗ ។ ប៉ុន្តែអាណាចក្រទាំងអស់នោះ សុទ្ធតែស្ថិតនៅក្រោមចំណុះខ្មែរទាំងអស់ ។

ដូច្នេះថៃក៏យកវិធីសាស្រ្តបែបត្រជាក់នេះ មករុករានខ្មែរវិញ ដើម្បីដណ្តើមយកទឹកដីខ្មែរនៅ ។ ថៃបានចូលមកជ្រៀតជ្រែកមកក្នុងរាជាណាចក្រខ្មែរ ដណ្តើមយកទឹកដីកាន់តែច្រើនឡើង​ ៗ តាំ ងពីសតវត្សរ៍ទី ៨ ជារៀងរហូតមក ។ នាសម័យនោះខ្មែរយើងហាក់ដូចជា ពុំបានគិតដល់ហាយន ភាពក្នុងការណ៍​បាត់បង់ទឹកដីនោះទេ ព្រោះតែពុំបានគិតវែងឆ្ងាយ (ខ្មែរមានសេចក្តីប្រមាទ) ។
ស្រាប់តែ ៥០០ ឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី​១៣ ពួកស្ពាយសម្ពាយដើរនេះឆ្លៀតឱកាសធ្វើ ការបះបោរឡើង។ ពួកអានាធិបតេយ្យនេះ បានវាយយកក្រុងសុខោទ័យ គឺនៅខាងត្បូងក្រុងសួគ៌ា លោក ក្នុងស្រុកសៀមសព្វថ្ងៃនេះ ។


ពួកលើកកញ្ជើរដើរនេះក៏ប្រកាសខ្លួងឯងថាជា "រដ្ឋឯករាជ" ​ហៅថា "ប្រទេសសៀមជារៀង រហូតមក" ។ តាមការស្រាវជ្រាវពង្សសាវតាសៀមមកពីណា ដោយសង្ខេបប៉ុណ្ណេះក៏សមល្មមនឹង យល់​ ចូលចិត្តបានហើយ ៕


២១/០៣/១០

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ លី ថៃលី

អារម្ភកថា

ដោយខ្ញុំបានទទួលព្រះរាជបញ្ជាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ពីសម្តេចព្រះឧបយុវរាជបិតាឯករាជជាតិ ខ្ញុំមាន កិត្តិយសនឹងរៀបរៀងប្រវត្តិ នៃការទំនាក់ទំនងរវាង ខ្មែរនិងសៀម​"ថៃ" តាំងពីបឋមកាលរហូតដល់ បច្ចុប្បន្នកាលនេះ ។

ហេតុដែលបណ្តាលឲរាជហឫទ័យ ព្រះបិតាឫករាជ្យជាតិ ទ្រង់សោយអារមណ៍រហូតដល់ត្រា ស់បង្គាប់ឲខ្ញុំតាក់តែងរឿងនេះ មកពីសារពត៌មានប្រទេសថៃ និងប្រទេសយួនខាងត្បូង ច្រើនចុះ ផ្សាយបង្វែង ឬ​បំបាត់សេចក្តីពិតជាញឹកញាប់ ។ មានសុភាសិតបារាំងសេសមួយថ្លែងថា "គេមិន អាចបង្កើតប្រវត្តិសាស្រ្តថ្មីមួយបានទេ"​ (On ne refait pas I’ histoire) ដោយសារតែពត៌មាន ប្រទេសជិ តខាងយើង គេចង់បង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយតាមទំនើងចិត្ត ចូច្នេះហើយ បានជាខ្ញុំអត់ទ្រាំមិនរៀប រៀងសេចក្តីពិតជូនមហាជនជ្រាបមិនបាន ។

ខ្ញុំមិនមានប្រាថ្នានឹងតាក់តែងប្រវត្តិសាស្រ្តនេះឲពិស្តារទេ គ្រាន់តែស្រង់យកគោល យោល ទៅតាមសេចក្តីអធិប្បាយរ​បស់ សម្តេចព្រះឧបយុរាជដែលព្រះអង្គទ្រង់បានព្រះរាជនិពន្ធក្នុងរឿង នេះជាភាសាបារាំង ​និងសេចក្តីអធិប្បាយដែលមានចេះនៅក្នុងទស្សនាវដ្តី "កម្ពុជរដ្ឋ"​ បច្ចប្បន្នលេ ខ ៤.៥ ពិសេស ខែមេសា និងឧសភា គ.ស. ១៩៥៨ ។

ខ្ញុំសូមអរគុណអ្នកឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីញឹក នូវ នាយកក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ ដែលបានជួយរៀបចំ សេចក្តីនៃសៀវភៅតូចមួយនេះ ។

ខ្ញុំសូមលើកសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្តសង្ខេប ពីរឿងការទាក់ទងខ្មែរនិងសៀមនេះ ថ្វាយសម្តេច ព្រះឧបយុវរាជជាំការតបស្នងសងព្រះតេជព្រះគុណជាទីគោរព ។

ភ្នំពេញថ្ងៃទី ២៥ ខែ មិថុនា​ គ.ស. ១៩៥៨

ប៉ែន នុត

ព្រឹទ្ធសមាជិកក្រុមឧត្តមប្រឹក្សានៃព្រះរាជា

ប្រទេសខ្មែរ និង ប្រទេសថៃឡង់ដ៍

ព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរ

ពីបឋមកាលមកទល់នឹងសតវត្សរ៍ទី ១១